2015 yılının Eylül ayında Suriye'de konuşlanma çalışmalarını bitiren Rusya, ay sonuna doğru rejim muhaliflerine yönelik saldırılarına başladı. "İşid'e zarar vermek ve terörle mücadele etmek" gerekçelerini öne çıkardığı davet mektubunda Esad, Rusya'dan yardım istiyor, o zamana kadar Akdeniz'de mütevazı bir üsse sahip olan Rusya'yı, "hemen, şimdi gelmesi" halinde yeni bir hava üssü ile ödüllendireceğini beyan ediyordu.
Rusya'nın denkleme girmesi ile zaman içinde Türkiye'nin doğal müttefikine dönüşmüş olan muhalifler, mevzi kaybederlerken; bölgelerini terk etmemiş bulunan siviller de Rusya'nın bu ağır bombardımanlarından olumsuz etkilenerek ağır kayıplar verdiler. Türkiye, Rusya'nın girişi ile kötüleşen tabloya kayıtsız kalmadı; Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Dışişleri Bakanı nezdinde ulusal ve uluslararası tüm toplantılarda konuyu sürekli gündemde tuttu, açıklamalarda bulunmak suretiyle Rus Yönetimini rahatsız ve huzursuz etti.
Emperyal büyümenin büyüleyici ve iştah arttırıcı etkisinin yanında aşağıda belirteceğim Ukrayna-Kırım krizi bağlamında karşıt pozisyonda bulunulan kesimlerle; Suriye'de aynı cephede 'silah kardeşliği yapılmasından' dolayı oluşacak hukuk, sağlanacak iyileşmelerin, Kırım Krizine transfer edilebilmesi imkanı ile birarada düşünüldüğünde Esad lehine pozisyon almak makul gelmişti, Putin'e. Ancak Türkiye'nin uluslararası camiada muhaliflerin sözcülüğünü yapmak suretiyle Rusya'nın faaliyetlerini (insan hakkı ihlallerini) şikayet konusu yapmaya devam etmesi, Türkiye ile Rusya'yı çok yakında olası bir sıcak çatışmanın eşiğine getirebilirdi. Bunu önlemek için kontrollü bir kurgusal olayla Türkiye'nin Suriye'ye müdehalesi önlenmeli, böylece Rusya'nın bölgede rahat hareket edebilmesinin önü açılmalıydı.
Türkiye'yi oyundan düşürecek hamlenin, Antalya'da 15-16 Kasım 2015'te yapılan G20 zirvesinde Erdoğan-Putin görüşmesi gündeminden ilhamla ortaya çıkarıldığını düşünüyorum. O toplantıda Türk yetkili makamları tarafından daha önce beş kez Rus muhataplarına iletilen "Rus uçaklarının Türk havasahasını ihlal etmeleri" meselesinin aramızda ciddi bir sorun olarak telakki edildiği konusu, bu kez bizzat Erdoğan tarafından Putin'e ifade edildi. Bu ısrarın, Ruslara aradıkları gerekçeyi buldurduğu ve bu bilgiyi kullanarak kendi uçaklarını yem etmek suretiyle yapılacak bir hamlenin onulmaz sonuçlara yol açacağıöngörüldü ve bunda da görece başarıya ulaştığı anlaşılmaktadır.
24 Kasım günü, Türk Genelkurmayınca verilen bilgilere göre, Suriye sınırındaki Türk havasahasında milliyeti belirlenemeyen bir uçak, on kez sesli ikazla uyarılmasına rağmen ihlal yapmayı sürdürmüş ve bir Türk savaş uçağı tarafından gönderilen füze ile düşürülmüştü. Daha sonra Rusya'ya ait olduğu açıklanan uçağın pilotları, kendi tuzak senaryolarındaki yönergelere uygun olarak uçaklarını zamanında terk etmişlerdi. Pilotların bundan sonraki akıbetleri, arazi şartlarına bağlı olarak gerçekleşmiş ve yardımcı pilot sağ kurtulurken, kaptan pilot beklenmedik bir şekilde paraşütüyle atlayışını bitirmeden havada vurularak öldürülmüştü.
Türk tarafı, olaya teknik açıdan yaklaşıp uçağa gönderilen uyarı mesajları, radar iz analizleri ve uçuşa ilişkin üçüncü taraf gözlemci belgelerini ortaya koyarak haklı olduğunu savunurken; Rus tarafı, öncelikle uçaklarının yerden atılan bir füze ile düşürüldüğünü iddia etmişler ardından yine ellerinde savlarını tevsik edecek bir delil olmaksızın, olayın Suriye havasahasında gerçekleştiğini, hiçbir uyarı yapılmadığını, herşeyin karakutu deşifre edilince ortaya çıkacağını iddia ederek -Türkiye'nin kötüler kategorisinde yer aldığı imasında bulunmak için- "zaten/ayrıca" Türkiye'nin terör örgütü İşid'e lojistik destek verdiğini de ifade etmişti. Karakutunun bulunması üzerine yapıldığı iddia edilen testlerden hiçbir sonuç elde edilememiş, dolayısı ile günümüz itibariyle de Rus tezlerini destekleyecek, Türk tezlerini yanlışlayacak yeni bir bilgiye ulaşılamamıştır.
Düşen uçağın sağ kalan pilotu ile karakutunun incelenmesinde görev alan Rus ve Batılı uzmanların tanıklıklarının, ilerleyen zaman diliminde konuyu aydınlatacağı kanaatindeyim. Tabii bu bilgiler, mevcut Rus yönetimini zor durumda bırakacağından belirttiğim şahısların ardışık bir dizi doğal ölüm(!) ile ölmeleri halinde bu mümkün olmayacaktır. Uzun yaşarlar inşallah.
Rusya, uçaklarının Türk tarafınca düşürülmesinde sonra ülkemize karşı bir dizi ekonomik yaptırım kararı almıştır. Bunlar, nereye gideceği hesaplanmamış duygusal nitelikli kararlar olup 'tarihin hiçbir döneminde dost olmadığımız' Rusya Devleti ile son on beş yılda gelişme göstermiş iyi ilişkilerimizin orta ve uzun vadede, ciddi, olumsuz, artçı sonuçlar doğuracak, tek taraflı "hadi vaz geçtim, yeniden eskisi gibi olalım" denmesi ile tekrar eski pozisyonlara dönmeyi mümkün kılmayacak kararlardır.
18.yüzyılın başından bu yana Türkiye'den toprak alarak büyümüş ve Türk etki alanındaki tüm kardeş uluslara (Kırım, Kafkas ve Ortaasya halkları, Ahıska Türkleri, Azeriler, Gürcüler) göç, katliam, kültürel emperyalizm, hristiyanlaştırma, kendi kimliğini unutturma, ruslaştırma gibi politikalar uygulayagelmiş olan Rus Devleti, Türk Devletinin hele de bugünden sonra asla sırtını dönebileceği bir yapı değildir.
Yeri gelmişken bakış açımızın, Rusya ile Rus Halkını eşdeğer gören anlayışın karşısında,her ikisini birbirinden tefrik eden bir yapıda olduğunu ifade edeyim. Kanaatimce Rus Halkı, kendi devletini yöneten gruba amaçlarını gerçekleştirebilmesi için ihtiyaç duyduğu askeri ve vergisel hammaddeyi (mali kaynakları) temin eden kurban durumundadır. Benzer bir söylemi Türk Devleti ve Türkler açısından iddia etmek, Türk Devleti'nin geçmişte olduğu gibi bugün de amaçları itibariyle emperyal (sömürü) bir vizyon taşıyor olmamasından dolayı mümkün değildir, bu söylemin analojik bir değeri yoktur.
Türkiye- Rusya ilişkileri, 90'lı yıllar boyunca ekonomik bir çerçevede gelişti: Doğalgaz boru hatlarının Türkiye içi ve Batıya aktarımı projeleri, bavul ticareti, Türk Girişimcilerinin Rus pazarında ticaretle başlayıp üretim ve inşaat/müteahhitlik faaliyetleri.
Putin'e, Rus Toplumunun sempatisini kazandıran olay, Çeçen direnişini kırması, bu savaş ile savaşın getirdiği başarısızlık kompleksini ortadan kaldırmasıydı. (2000) Bu dönemde etki sahasında olmasına rağmen Türk Devletinin de Çeçenlere destek olmaktan kaçınarak Putin'e dolaylı yoldan yardımcı olduğu anlaşılmaktadır.
Ardından gelen AkParti iktidarları döneminde Erdoğan ile Putin arasında iyi giden ikili ilişkiler, iki ülkenin ekonomik anlamda ciddi bir işbirliği kurmasına yol açmıştır. Putin'in doğalgaz ve petrol üzerinden "enerji satışı" ile elde ettiği kolay para, emperyal vizyonunu finanse etme gücünden mahrumdur. Küresel siyasette yalnızlaşmasını Şangay Beşlisi ile aşmak isteyen Rusya, Avrupa Birliği'nin Ukrayna'yı tampon ülke statüsünden çıkararak doğrudan kendi paydaşı yapmak istemesi üzerine Karadeniz'i kaybetmek endişesiyle tarihi emperyal tehdit algısına/vizyonuna uygun bir hamle yaparak Kırım'ı işgal etti.
Rusya, Kırım’ı işgal etmesi üzerine Avrupa Birliği ve ABD tarafından ekonomik ambargo ile karşılaştı. Gerilen ilişkiler, işgali tanıyan Esad rejimi Suriye’sinin Rusya’ya ilave askeri üs verme ve içindeki karışıklıktan dolayı yardım istemesiüzerine Rusya’nın bölgeye dönük ABD ve AB ile (“düşmanlarıyla”) işbirliği yapma ve buradaki dayanışma yolu ile Kırım işgalini meşrulaştırma, durumu de facto kabul ettirme imkanları doğmuş oldu.
Rusya, uçağının düşürülmesini müteakip günlerde Türkiye'nin canını yakmak için bir süredir küresel güçlerin çözüm ortağı olarak hareket eden PKK terör örgütüne cömert bir biçimde silah yardımlarında bulunurkenörgütün Moskova'da temsilcilik açmasını sağladı.
Ayrıca Rusya'nın Suriye'deki varlığı, İşid'e dönük bir tehdit ve faaliyet içermezken muhalifleri geriletmiş, sivil kayıpları arttırmıştır. Öte yandan misilleme yapacağı beklentisi, Türkiye'nin bölgeye askeri anlamda müdehale yapmasını da önlemiştir.
ABD, kendi silahlı gücü olarak gördüğünü ifade etmekten çekinmediği PYD'nin Türkiye'nin güneyinde bağımsızlık hayalleriyle açmakta olduğu koridorun oluşumunda da Rusya'nın dolaylı etkisi, yardımı vardır.
ÇÖZÜM ÇALIŞMALARI
Rus Dışişleri Bakanı Lavrov, "Rus uçağı düşürülmesi krizinden" sonra bulunduğu her uluslararası platformda Türk mevkiidaşı Mevlüt Çavuşoğlu'na "Türkiye İşid'e yardım ediyor" iftirasını söyleyegelmiş ancak muhatabından "seni Antalya'da misafir edeyim" gibi bu ülkenin hak ve menfaatlerini gözetmeyen gayriciddi cevaplar almış, dolayısı ile bir bakıma teşvik görmüştür. Çavuşoğlu, dış politikadaki temsil yetersizliğini ortaya koymasına rağmen son Bakanlar Kurulu değişikliğinde görevden alınmamış, koltuğunu korumayı başarmıştır.
Binali Yıldırım’ın göreve başlarken ifade ettiği, “düşmanlarımızın sayısını azaltıp, dostlarımızın sayısını çoğaltacağız” söylemi çerçevesinde Rusya ile beklenen yakınlaşma, Rusya’nın Mavi Marmara Gemisine İsrail’in yaptığı saldırı ile ilgili olarak Türkiye’nin öne sürdüğü koşullara benzer, “özür, tazminat ve sorumluların cezalandırılması” şartlarını öne sürmesine yol açtı. Hükümet ve Hükümet yanlısı medyada da örneklerini gördüğümüz yeni bir bakış açısına göre Türkiye, bölgesel yalnızlığını gidermenin bir aracı olarak esneklik geliştirmeli, gerekirse Rusya'dan özür dilemelidir.
Oysa Rusya ile ilişkilerin gerilmesi, Rus coğrafyasında Rusya aleyhine sonuçlar doğurmaktadır. Ucuz tatil ve ucuz zırai ürün ithalatı, Rus Halkının yöneticilerine olan “rıza”sını pekiştirmekte, bunlardan yoksun kalmak ise hırçınlığa, yönetimden destek çekmeye yol açmaktadır.
Öte yandan aksine hiçbir delil olmadığı halde sırf barışmak için Rus tezlerine hak vermek ve kendi tezleri hakkında şüpheye düşmek, bundan sonraki ulusal ve uluslararası konularda Türk Devletinin savunma söylemine temkinle yaklaşılmasına yol açacaktır. Fethullahçı ve PKK Terör Örgütlerinin yurt dışında devletimiz aleyhine yaptıkları yalan propaganda (PR) ile mücadelede pek etkili olduklarını söyleyemediğimiz Dışişleri Personelinin uçak düşürme olayında -bir çeşit kolaya kaçma çözümü olarak gördüğüm- geri adım atılması halinde bundan sonra dış kamuoyuna hem motivasyon hem de içerik olarak söyleyecek sözlerinin hiçbir etki değeri kalmayacaktır.
Buna rağmen bir Ferdi Özbeğen şarkısında söylendiği gibi “ Şefkatse bardaki sarışın kız” tipi, istediği şefkati/barışı (parasıyla) kendisi tesis eden bir ülke olarak devam etmek istiyorsak Rusya ile uçak krizini çözmede Rusların istediğine benzer ancak farklı bir başka yöntem önermek istiyorum:
Bütün delillerin de tevsik ettiği gibi Rus uçağının Türk hava sahasında müteaddit uyarılar yapılmasına rağmen cevap vermeyerek şüpheli duruma düşmesi üzerine vurulduğunun beyan edilerek iyi niyetimizin bir sonucu olarak oluşan uçak hasar bedeli ile ölen pilotun ailesine tazminat ödenmesi talepleri kabul edilebilir. Olay, ülke güvenliği kapsamında gerçekleştirildiği için “Sorumluların cezalandırılması” gibi bir hususun tatbiki mümkün değildir. Zira sorumlu, tetiği çeken el değil, tetiği çek diyen yetkilidir.
Bu önerinin, her iki tarafın yöneticilerinin kendi halkları nezdindeki saygınlıklarını pekiştireceği kanaatindeyim. Ancak bu durumda Rusya, yakın vadeli geçmişte Türkiye'ye vermiş olduğu hasarları tazmin etmiş olmuyor, yanlızca bundan sonraki zarar verme potansiyelinden vaz geçmiş oluyor. Diğer bir deyişle Türkiye, hayali bir tehditi etkisiz hale getirmiş oluyor. Rusya'nın kazanımları ise fiziki ve gerçek kazanımlar. Son tahlilde mevcut Rus yönetiminin petrol fiyatlarındaki düşüşle ortaya çıkan ekonomik hasarın Rus Halkında kendi yönetime karşı peydah olan memnuniyetsizliği telafi etmesi, "rıza"yı yenidentesis edip demokratik yollarla iktidarda kalmalarını sağlayan bir sonuç doğuracak.
Bu anlaşmanın Rus tarafını rahatlatma ve meşrulaştırma dışında Türkiye açısından kazançlı, akılcı ve adil olmadığı ortada. O zaman Rusya ile barış isteyenler, gerçekte neyi istediklerinin farkında mı? Bu kadar açıklamadan sonra sormak istiyorum: Dış politikada yalnız kalmamak için "şefkatse bardaki sarışın kız" deyip bedelini ödeyerek karşıt bloktan ayrılmasını temin ettiğimiz aktörlerle bu surette kan kardeşi olmuyoruz'u anlamak için başımıza daha ne gelmesi lazım?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder